Herinnering
Naam: Hester van Weelden-van Rees
Geboren: 9 januari 1915
Woonplaats: Arnhem
Evacueert met: echtgenoot Arie Nelis van Weelden en pasgeboren dochter Jannie
Route: Schaarsbergen, Otterlo, Kröller-Müller Museum, Apeldoorn
‘Een bevalling in het heetst van de strijd’
Hester van Weelden-Van Rees (1915) is een aanstaande moeder. In het heetst van de strijd op weg naar het Sint Elisabeths Gasthuis aan de Utrechtseweg in Arnhem. Haar vliezen waren al gebroken. Ze moést het halen. Het is gelukt, zegt haar zoon Rudi (1959) nu. “Wanneer ze dit verhaal vertelde, emotioneerde het haar telkens weer.”
Hester was 28 jaar, getrouwd met Arie van Weelden en zwanger. Nooit had ze gedacht dat bevallen van een baby zo gevaarlijk kon zijn. Haar zoon Rudi begint te vertellen. “Op zondag 17 september dacht mijn moeder net als heel Arnhem bevrijd te worden. Moeder was hoogzwanger en wachtte op de bevalling. Vanuit Oosterbeek probeerden Engelsen op te rukken, maar de vijand bleek te sterk. Ze vertelde dat ze schoten hoorde vanaf de Utrechtseweg. Ze woonde vlakbij, in de Alexanderstraat.”
Weeën
Veel Arnhemmers schuilden in de kelders voor gevaarlijke strijd die zich buiten afspeelde. In het donker onder de grond begonnen ’s avonds op 18 september de weeën. Later braken ook de vliezen. Rudi: “Ze moest naar het ziekenhuis dat op loopafstand lag. Op dinsdagochtend 19 september deden de Engelsen een laatste poging om verder op te rukken naar de brug. Op dat moment gingen mijn moeder en vader van portiek naar portiek. Begeleid door een beschermer van luchtaanvallen, een blokhoofd, die een witte luier in de lucht hield. Hopend heelhuids aan te komen bij het Elisabeths Gasthuis. Wat moet zij bang zijn geweest. Maar het is hen gelukt.”
‘Mijn moeder had niet genoeg melk voor de baby. Ze ging er iedere dag op uit om bij boeren in de omgeving wat melk te vragen’
In het ziekenhuis kreeg Hester een kamer. Rudi vertelt dat de taal op de gang steeds wisselde van Duits naar Engels. “Het was één grote chaos. Mijn moeder wilde rust, maar die kreeg zij niet. Het Elisabeths Gasthuis lag middenin het strijdgewoel.” Later die dag werd het ziekenhuis ingenomen. Wie kon lopen ging naar het Diaconessenziekenhuis. Daar is Hester bevallen van Jannie, de zus van Rudi. Vader Arie kwam in tranen de volgende ochtend op bezoek. “Hij moest Arnhem verlaten en ging naar Apeldoorn.”
Steeds onderweg
Verzwakt, alleen en net moeder moest Hester na twee dagen ook weg uit het Diaconessenziekenhuis. Ze werd naar een villa gebracht waar ook andere moeders waren. “Door een bombardement daar brak er paniek uit.” De tocht ging verder naar Otterlo, maar ook hier kon Hester niet blijven. “Het Kröller-Müller Museum was het volgende onderkomen van mijn moeder. Ze raakte in de war en wist niet meer wat te doen.”
Er diende zich een tijdelijke oplossing aan: Hester kon met haar dochter naar haar broer in Den Haag, maar veel kan zij zich hier niet van herinneren. Rudi graaft in de herinneringen van vroeger, in de verhalen van zijn moeder. “Het weerzien tussen mijn ouders… Mijn vader had mijn moeder gezocht en eindelijk na weken zoeken gevonden! Met een wasserijwagen is zij vervolgens naar Apeldoorn gegaan, waar mijn vader al een tijd was.”
Apeldoorn
Veel vertelde Rudi’s moeder niet over de periode na de bevalling. Hoe het dagelijks leven eruit moet hebben gezien weet hij dan ook niet goed. Wel weet hij dat zij erg verzwakt was en leed aan geelzucht. “Ze had niet genoeg melk voor de baby en ging er iedere dag op uit om bij boeren in de omgeving wat melk te vragen. Uiteindelijk kregen ze ook onderdak bij een boer in Apeldoorn. Daar werd een bed van stro gemaakt en kon ze herstellen met flink veel vet eten.”
Tijdens hun verblijf in Apeldoorn vonden razzia’s plaats. Ook Rudi’s vader werd opgepakt en moest mee naar Duitsland om te werken. “Op 2 december werd hij op de trein gezet, maar die werd onderweg gebombardeerd. Mijn vader was één van de twee overlevenden uit de twee coupés.” Lopend ging hij terug naar zijn vrouw en dochtertje.
Geruchten werden waarheid
Na de bevrijding keerden Hester en Arie met de baby terug naar een verwoest Arnhem. Veel was kapot geschoten en leeggeroofd. “Ook het huis van mijn ouders was gedeeltelijk vernield. Zij trokken in bij de zus van mijn vader die een eindje verderop in de Alexanderstraat woonde. Later kregen zij een eigen huis in Lombok.”
De Slag om Arnhem heeft veel impact gehad op het leven van Rudi’s ouders. “Mijn vader was een man van weinig woorden en mijn moeder werd erg emotioneel wanneer zij over haar herinneringen vertelde.” Voor Rudi vallen hier en daar puzzelstukjes op hun plaats bij de foto’s en artikelen die hij met de jaren heeft gekregen en verzameld.