HERINNERING
‘We vertrokken met vijf en kwamen met zes terug’
Het gezin Kelderman (vader, moeder, Hans, Ben en Annie) heeft de hele evacuatietijd in dezelfde boerderij aan de Hoekweg in Wenum doorgebracht. “Misschien omdat mijn moeder zwanger was. Ze was wel het type ernaar om dat in te zetten”, vertelt Annie (1935). “Mijn zusje Wil is 21 mei 1945 geboren”.
Tijdens de bombardementen en beschietingen van de Slag om Arnhem schuilden de gezinsleden in ringovens aan de Rijn, waar ze via een steegje in een paar minuten naartoe liepen. “Die hadden muren van ruim 2 meter dik. Mijn ouders waren onrustig, probeerden van alles. De buren konden in een kelder, maar wij hadden slechts een kleine ruimte onder de trap”.
Ze moesten weg: “We zaten tussen de vechtende partijen in, we zaten als het ware gevangen. Aan de ene kant van de weg de Engelsen, aan de andere de Duitsers. Die schoten over en weer; op straat lagen dode soldaten”. De naaimachine was met andere spullen onder de vloer verstopt.
Bijdehand
Het vijftal vertrok lopend, met de fiets aan de hand naar Apeldoorn, in één dag. Bijna 30 kilometer. “Je dacht er niet over na, moest het gewoon doen”. Daar meldden ze zich bij de Koning Willem III Kazerne in de hoop daar te kunnen overnachten. “Maar we moesten verder. Mijn moeder was toen al zwanger; ik vermoed dat ze daar iets over gezegd heeft. Daar was ze bijdehand genoeg voor”.
Ze kregen vlakbij onderdak bij de familie Van Essen, ‘een klein boertje’. “In Wenum, vlak achter Het Loo. Volgens mij waren ze al op leeftijd; de varkensstal en de koeienstal stonden leeg. We sliepen eerst in het varkenshok, dat aan het huis vastzat. Het was keurig schoongemaakt, er lag stro op de vloer. Later, toen het ‘s winters koud werd, sliepen we op zolder. Lekker warm”.
Bij de boer en zijn vrouw binnen kwamen ze verder niet; die wilden het huis schoon houden. “Overdag zaten we in het bakhuis, daar aten we ook. Ik herinner me nog melkpoeder, dat ik helemaal niet lekker vond”.
De Duitsers hielden razzia’s in Apeldoorn, waarbij ze mannen oppakten voor de Arbeiseinsatz. “Mijn oudste broer had al de leeftijd om tewerkgesteld te worden, mijn moeder was daar bang voor. Dus had ze zijn broek ingekort, zodat hij met zijn korte broek jonger leek. Ook moest hij als vreemden kwamen altijd op een krukje zitten, dan leek hij kleiner”.
Woeste hoeve
Vader Kelderman werd op een dag, toen hij met andere mannen op de Markt in Apeldoorn stond, eruitgepikt, want de Duitsers hadden spoormensen nodig voor vervoer van goederen en oorlogsmaterieel. “Mijn vader was rangeerder”. Foto links: Grafmonumen Woeste Hoeve – Gelders Archief
Op 8 maart ging haar vader met de fiets naar Arnhem. Bij Woeste Hoeve mocht hij van de Duitsers niet verder. “Hij heeft ergens aangebeld en gewacht”. Vader Kelderman was bij het doodschieten van 117 mensen door de bezetter – een wraakactie omdat kort daarvoor het verzet een (mislukte) aanslag op SS-topman Rauter had gepleegd.
Dat Apeldoorn 17 april bevrijd was, heeft Annie nauwelijks meegekregen. “We zaten erg achteraf. Ik heb alleen kaalgeschoren meisjes en vrouwen gezien van wie ze zeiden dat die het met de Duitsers aangelegd hadden”.
Kraamkliniek
Mogelijk in juni gingen ze terug naar Arnhem. “Er was een granaat door het huis gegaan; ramen zaten er niet meer in. We hadden geen meubels meer, geen bedden. Er hadden mensen van de Todt [Duitse bouwmaatschappij, red.] in gezeten. Mijn moeder had bij de HARK [HulpActie Rode Kruis, inzameling van goederen uit het hele land, red.] een ledikantje aangevraagd voor mijn zusje. Dat werd bij de buurvrouw afgeleverd die het zelf hield”. Beeld rechts: Gezin na Slag om Arnhem – privécollectie
Zus Wil (Nijland-Kelderman) is geboren aan de Zwolseweg 43 in Apeldoorn. Wil: “Ik heb navraag gedaan. Het was een villa, een voormalig meisjesweeshuis, waarin een kraamkliniek was gevestigd”. Nu is dat de Koninginnelaan. Annie: “We zijn met vijf vertrokken en met zes teruggekomen”.
De beide zussen weten weinig over de evacuatie, denken nu: hadden we onze ouders maar meer gevraagd over die periode. Annie (medewerker confectie): “Maar toen was de gedachte: je laat het achter je. Ik heb mijn kinderen ook niets over de oorlog verteld”.
HERINNERINGEN
HERINNERING
Janny Harmsen
De evacuatie heeft een diepe impact gehad op het leven van deze Arnhemse stadsjongen. Jarenlang zweeg hij, maar nu praat hij over zijn ervaringen
HERINNERING
Tiny Van Binsbergen
Een tijd met angstige momenten, maar ook met – in haar ogen – een avontuur. Herinneringen aan de loods waar ze maanden verbleef, laten haar niet los.
HERINNERING
Ik kom terug pagina
Met het project IK KOM TERUG worden de herinneringen verzameld van burgers die na de Slag om Arnhem (1944) huis en haard moesten verlaten.